فایل ورد قابل ویرایش

مقدمه
امروزه جوامع بشری مشکلات فرهنگی خود را با به کارگیری نیروی عظیم انسانی حل نموده و مشکلات اقتصادی، سیاسی، مالی و صنعتی خود را نیز با تقویت نیروی فکری انسانها و استفاده بهینه از آن حل می کنند. تردیدی نیست در جوامعی که مغزهای متفکر و اندیشمندان آن افرادی متعهد و پایبند به اصول انسانی هستند رشد و ترقی بیشتری مشاهده شده و مشکلات یکی پس از دیگری رفع شود و بالعکس، جوامعی که از این نیرو بهره کمتری می برند ضعف و گرفتاری و مشکلات آنها بیشتر است.
آری، اندیشه و فکر انسان چاره ساز است، با خود فرهنگ می آورد، اعتقادات افراد جامعه را قوی، ارزشهای آنها را تقویت، افراد را فرمانبردار احکام الهی، و دنیا و آخرت را آباد می کند. اکنون اگر قدری به کیفیت اندیشۀ خود فکر کنیم، شاید بتوانیم این نیروی بزرگ خداداد را در جهت رشد و شکوفایی خود و جامعه بکارگیریم.
هدف مقاله:
بررسی روشهای آسیب شناسی اعتیاد، عوامل اجتماعی مؤثر بر آن، و پیشگیری از اعتیاد است.
بیان مسأله
اعتیاد به مواد مخدر به عنوان جدی ترین مسأله اجتماعی ایران، وجوه مختلف جامعه شناسی، روان شناسی، حقوقی، سیاسی و … دارد. به اعتقاد تحلیل گران اجتماعی، اعتیاد به مواد مخدر، به عنوان یکی از مسائل پیچیده اجتماعی درعصر حاضر است که زمینه ساز بروز بسیاری از آسیب ها و انحرافات اجتماعی می باشد. به عبارت دیگر رابطه اعتیاد با مسائل اجتماعی ارتباطی دو جانبه است؛ از یک سو اعتیاد، جامعه را به رکود و انحطاط می کشاند و از سوی دیگر پدیده ای است که ریشه در مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه دارد. 
اعتیاد، گرایش فرد را به اصول اخلاقی و معنوی و ارزش های اجتماعی کاهش می دهد به طوری که آسیب شناسان اجتماعی، اعتیاد را به مثابه « جنگ شیمیایی خانگی » و « جنگ بدون مرز » می دانند. سازمان بهداشت جهانی مسأله مواد مخدر، اعم از تولید، انتقال، توزیع و مصرف را در کنار سه مسأله جهانی دیگر یعنی تولید و انباشت سلاح های کشتار جمعی، آلودگی محیط زیست، فقر و شکاف طبقاتی، از جمله مسائل اساسی شمرده است که حیات بشری را در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در عرصه جهانی مورد تهدید و چالش جدی قرار می دهد. ضرورت شناخت ابعاد و سطوح این مسأله اجتماعی زمانی عمیق تر درک می شود که بدانیم پدیده اعتیاد، متأثر از توسعه فن آوری های ارتباطی و رایانه ای و باند های مافیایی و دست های پنهان است و از چنان پیچیدگی هایی برخوردار شده که سازمان ملل متحد آن را از جرایم سازمان یافته تلقی و اقدام به صدور کنوانسیون ها و پروتکل های مختلف برای مقابله با آن ( کنوانسیون های 1971، 1961، پروتکل اصلاحی 1972 و کنوانسیون 1988) نموده است. حجم گسترده تجارت و چرخش مالی مرتبط با قاچاق مواد مخدر در سطح جهان و نقش مافیای منطقه ای و جهانی این موضوع را بسیار قابل تأمل کرده است(علی هاشمی،17:1383).
کشور ایران به دلیل شرایط خاص و هم جواری با مراکز عمده تولید کننده مواد مخدر و قرار گرفتن در بهترین و کوتاه ترین مسیر ترانزیت، در چند دهه اخیر گذرگاه انتقال مواد مخدر ازافغانستان به اروپا بوده است. وجود زمینه های رشد و گسترش مواد مخدر در ایران و قاچاق آن که هم اکنون به یک تجارت زیرزمینی تبدیل شده است، پیچیدگی اوضاع فعلی را فراهم ساخته است و می رود تا به یک بحران اساسی در جامعه تبدیل شود. 
در عرصه ملی، کشور ایران به جهت ساختار جمعیتی، موقعیت ژئوپولتیکی و فقدان استراتژی و طرح جامع ملی مبارزه با عرضه، کاهش، تقاضا و درمان معتادان، به عنوان یکی از آسیب پذیرترین کشورهای جهان در مقابل مسأله مواد مخدر است. 
گزارش های آماری حاکی از گسترش فزاینده اعتیاد به مواد مخدر در ایران است. به طوری که اعتیاد بعد از بيکاری و گرانی سومین معضل اجتماعی است. در مورد آمار معتادان در ايران، اعداد و ارقام مختلفي ذكر مي شود، بر اساس آخرين اعلام ستاد مبارزه با مواد مخدر، يك ميليون و 200 هزار نفر در ايران معتاد دائمي هستند و حدود 800 هزار نفر نيز به صورت تفنني مواد مخدر مصرف مي كنند كه البته با توجه به اين كه در همه جاي دنيا تعداد افرادي كه به صورت تفريحي و تفنني مواد مخدر مصرف مي كنند بيش از معتادان دائمي است، اكثر كارشناسان به اين آمار به ديده ترديد نگاه مي‌كنند(خبرگزاری فارس، 2:1385).
برآوردهای صورت گرفته نشان می دهد که میزان خسارت های اقتصادی – اجتماعی مستقیم و غیر مستقیم مواد مخدر و قاچاق آن در کشور سالیانه 700 میلیارد تومان است(صادقی ، 155:1382) و به طور متوسط بر اساس آمار سالیانه حدود 200 نفر از اعضای نیروی انتظامی کشور را در جریان مبارزات از دست می دهیم(رئیس دانا، 105:1381)
طبق گزارشات در سال 1382، سن آغاز مصرف مواد مخدر در ایران به 14 تا 16 سال رسیده است(توسلی،9:1379) و سالانه 10٪ به تعداد معتادان افزوده می شود. رشد اعتیاد تزریقی 30٪ است و این میزان تقریباً 5 برابر جمعیت کشور است(عبدی،135:1382)